Egunak joan egunak etorri, oso nekeza suertatzen ari da egunean gutxienez zortzi orduz musukoa jarrita eduki behar izatea. Ez arnasteko zailtasun edo asfixia sentsazioagatik, dagoeneko gaindituta dago auzi hori, eta ohitu ere egin gara. Arazoa bestelakoa da, tontakeria badirudi ere, belarrietan eta zauriak agertzen hasi dira, aho-partea lehortuta, azalean ere nabariak izaten ari dira urradurak. Ez dago zer egiterik, ezohiko egoera honen ondorioak dira, COVID-19 garaiko zinema jaialdien zigilua. Ezerosoa da horrela lan egitea, izan ere, ohiko lan-kargari, lo faltari eta pelikulen saturazioari gehitu beharreko faktorea da.

Aurreneko asteburua igarota, Donostia Zinemaldiak martxa onean jarraitzen du, eta oraindik 68. edizioko garaileak zein izan daitezkeen argi ez badago ere, hasi dira zenbait film nabarmentzen. Sail Ofizialari dagokionez, ordea, asteleheneko saioak nahiko etsigarriak izan dira. Hogei urte diskorik grabatu egin ostean, Francisco Fellove abeslari kubatar mitikoa bere bandarekin batuko da azken lan bati heltzeko, eta enkontrua filmatu nahiko du Matt Dillon aktore eta zinemagileak dokumental batean. Abeslari eta showmanaren musika ibilbidea ezagutuko dugu hala, bere taldekide izandakoen adierazpenei eta artxiboko irudiei esker. Dillonen dokumentalak, baina, badu tranpa txiki bat, dokumental horren gaineko dokumentala izango baita. Joko metalinguistikoa izango du ardatz. Hau da, zinegileak denboran atzera egingo du disko horren grabaketa prozesuko irudiak berreskuratzeko asmoz, baina garai hartan ezerezean geratu zitzaien elkarlanaren fruituak eguneratuko ditu. El Gran Fellove izango da emaitza.

Musikaria jaioterritik Mexikora arrakasta bila nola joan zen gogoratuko digu Dillonek atzera begirako eta omenaldi gisa funtzionatzen duen lan honetan. Herrialde bateko zein besteko panorama musikalak ezagutuko ditugu, hamarkadaz hamarkada bizi izan zuten garapena, eta gure protagonistak nola egokitu behar izan zuen aldaketa haietara. Dokumental atsegina da, erritmoz beteta dagoena, baina badi ahulgune bat, 1996an Wim Wenders zinegile alemaniarrak zuzendutako Buena Vista Social Club film arrakastatsura gehiegi hurbiltzen dela.

Bestetik, Any Crybabies around? Takuma Sato japoniarrarren bigarren film luzeak ikusmina piztu du, nahiz eta esperotako maila baino baxuxeagoa izan duen. Hirokazu Koreedaren lanen ukitua du, eta ez da harritzekoa, zinegile filmaren ekoizlea baita. Alaba jaio berritan, emazteak etxetik botako du Tasuku izeneko protagonista, Namahage errituala antzezten joan eta mozkor-mozkor eginda biluzik azalduko baitua telebista-kate batean. Haurrak txintxo porta daitezen etxez etxe horiek izutzeko asmoz mustroz mozorrotzen diren gizonen tradizioa da Namahage, eta ohitura horri lotutako pasarteak dira filmeko interesgarrienak hain zuzen ere. Mendebaldean ezezagunak zaizkigun jokaera, sinemen eta kode kulturalen berri izatea beti baita polita.

Tasukuk Tokiora egingo du alde, baina ezagutzen ez duen alaba ikusteko premiak bultzatuta itzuliko da herria. Familiarteko aferan pausatuko da zinegilea: protagonistaren anaiak ez dio hitzik zuzenduko, aitarengandik jasotako ondarea zapuztea egotziko dio, amak berarekin lan egin dezan eskatuko dio, eta herrian oso seinalatua izango da. Emazte ohia gaugiroan murgildurik dagoela ere jakingo du, eta berriz ezkontzear dagoelarik bigarren aukera ukatuko dio. Tasukuren drama pertsonala eta herri baten identitatea zehazten duen tradizio edo ohiturarekin alderatuko du zuzendariak, eta bi hari horiek bat egingo dute bukaera zinez triste eta etsigarrian. Satok kontatu nahi duen istorioaren iparra galduko du tamalez, eta azken pasarte biziki sentiberak ezin izango dute filma borobildu.